Phản biện không phải là để xác định ai đúng ai sai (và khuôn mẫu là: tôi đúng, anh sai) mà là để tạo ra một giải pháp hiệu quả cho các bên. Dưới đây là các thành phần cốt lõi, và gợi ý sử dụng mục đích để dẫn hướng các yếu tố lõi của Tư duy phản biện.
Lưu Nhật Huy, MD, IMT
Các thành phần của Tư duy phản biện
IMT cô đọng 5 thành phần của Tư duy phản biện
- Phân tích: Chia nhỏ thông tin thành các phần nhỏ hơn để hiểu rõ hơn.
- Đánh giá: Xem xét tính xác thực, độ tin cậy và tính hợp lý của thông tin.
- Suy luận: Đưa ra kết luận dựa trên bằng chứng và lập luận.
- Giải quyết vấn đề: Sử dụng tư duy phản biện để tìm ra giải pháp cho các vấn đề.
- Ra quyết định: Đưa ra quyết định sáng suốt dựa trên phân tích và đánh giá.
Bạn sẽ nhận thấy nếu hiểu không đầy đủ 5 yếu tố trên, bạn có thể tự biến mình thành một cỗ máy tranh biện cho đến khi thắng mà thôi. Không may rằng, có một số KOLs về tư duy phản biện trên mạng xã hội hiện nay đang theo hướng sử dụng Tư duy phản biện để lý giải logic đúng sai, và dừng lại ở đó, hơn là dùng Tư duy phản biện như một cách để chung tay làm ra giải pháp tốt hơn.
Hãy nhìn lại những ví dụ về sử dụng Tư duy phản biện trong cuộc sống hàng ngày để thấy rằng việc sử dụng có hiệu quả hay không phụ thuộc vào việc chúng ta có mục đích tốt hay không, và làm gì được sau khi suy nghĩ.
Hãy phản biện xoay quanh mục đích
Tuy nhiên, điểm quan trọng nhất không phải là cả quá trình trên. Chúng ta hoàn toàn không nên tiếp nhận một thông tin và bắt đầu phân tích ngay. IMT khuyến nghị bạn hãy sử dụng một mỏ neo cho toàn bộ tiến trình: mọi việc sẽ được định hướng bởi một mục đích đúng đắn.
Ví dụ:
Bạn nghe rằng một cô hoa hậu đi quảng cáo lố cho một loại thực phẩm chức năng mà chính cô ấy cũng không dùng, hoặc không biết rõ công dụng. Để phân tích, ngoài việc tìm kiếm thông tin về sản phẩm đó, tìm những ồn ào gần đây về quản cáo sai lệch, bạn bắt đầu tìm luôn thông tin về đời tư, về các giải thưởng cô ấy nhận được, hay những câu nói khác mà cô ấy đã lỡ lời. Để rồi sau đó, bạn sa vào việc bình luận và chỉ trích cô ấy đã sai lầm thế nào hay xấu xí ra sao.
Khi vào chuỗi suy nghĩ đó, bạn đã quên mất một câu hỏi quan trọng: “mình làm việc này để làm gì ấy nhỉ?”
Chẳng hạn, nếu bạn đang tìm một loại thực phẩm chức năng với chủ đích nâng cao sức khỏe của một người thân đang bị bệnh tiểu đường, hướng đi của bạn sẽ hoàn toàn tập trung vào các minh chứng khoa học và sự liên quan của sản phẩm với mục đích đó, thay vì “đu drama”.
Suy nghĩ thật kỹ về mục đích, theo đuổi những mục đích sáng rõ để làm ra việc một cách đúng đắn. Đó mới là điểm then chốt làm trung tâm cho 5 yếu tố cốt lõi trên.
Phản biện là để giải quyết vấn đề
Đừng tranh luận vô ích.
Đừng hiểu nhầm rằng thuyết phục là đi nói sao cho người khác làm theo ý của mình. Thuyết phục một cách đúng đắn là quá trình tìm hiểu học hỏi của cả hai bên nhằm tiến đến việc đưa ra một giải pháp chung.
Điều quan trọng là bạn có làm ra được kết quả gì hay không. Do đó, hãy sử dụng tư duy phản biện triệt để trong giải quyết vấn đề. Khi tham khảo các mô hình giải quyết vấn đề nổi tiếng như Phương pháp giải quyết vấn đề theo A3 của Toyota, Phương pháp giải quyết vấn đề 8D, KT, 5Whys… bạn sẽ thấy trong các hướng dẫn đó là hàng loạt các câu hỏi dựa trên nền tảng tư duy phản biện tại mỗi giai đoạn.
Ví dụ: để định nghĩa vấn đề
- Thử phát biểu ngắn xem vấn đề là gì, và KHÔNG là gì – để định ra biên giới giải quyết
- Tác động của nó về mặt tài chính và phi tài chính – để biết vì sao vấn đề là vấn đề
- Cụ thể là nó xảy ra ở đâu, khi nào, cách nào… mà không phải lúc khác, nơi khác hay cách khác
- Dữ liệu nào minh chứng cho vấn đề, và xu hướng của nó đang tăng lên hay giảm xuống
- …
Chúc bạn sẽ sử dụng Tư duy phản biện thật hiệu quả để giải quyết vấn đề tốt hơn.
Đào tạo và coaching về Tư duy phản biện
Khi có nhu cầu về khóa đào tạo, kèm cặp về Tư duy phản biện, Giải quyết vấn đề, hãy liên hệ IMT theo số điện thoại (028) 36 200 600 hoặc email info@imt.vn
Tìm hiểu thêm về Phát triển năng lực tư duy bậc cao – IMT