LEAN, TPM và WCM là 3 phương pháp thống trị trong vận hành xuất sắc. Tuy nhiên, đôi khi người sử dụng dễ lẫn lộn từ khái niệm đến công cụ giữa 3 phương pháp. Trong bài viết này, IMT đưa ra bảng so sánh các tiêu điểm chính. Từ đó giúp các doanh nghiệp lựa chọn đúng cách tiếp cận tùy theo đặc điểm của mình.
Lưu Nhật Huy, MD, IMT
1. LEAN, TPM, WCM là gì?
1.1 LEAN: Tập trung loại bỏ lãng phí
LEAN là một phương pháp tập trung vào việc tối đa hóa giá trị khách hàng trong khi tối thiểu hóa lãng phí. Các nguyên tắc cơ bản của LEAN bao gồm:
- Nhận diện giá trị: Hiểu những gì tạo thành giá trị từ góc độ của khách hàng.
- Lập bản đồ dòng giá trị (value stream mapping): Phân tích dòng chảy của vật liệu và thông tin để xác định lãng phí.
- Thẳng tay loại bỏ lãng phí: Hệ thống hóa việc loại bỏ các hoạt động không tạo giá trị. Lãng phí thường được phân loại thành 8 loại: sản xuất thừa, chờ đợi, vận chuyển, xử lý thêm, tồn kho, chuyển động, làm lỗi và sử dụng nhân lực không phù hợp.
- Cải tiến liên tục: Khuyến khích văn hóa nâng cao liên tục. Thông qua sự tham gia và phản hồi của nhân viên.
LEAN có thể áp dụng rộng rãi trong nhiều ngành công nghiệp khác nhau, bao gồm sản xuất, chăm sóc sức khỏe và lĩnh vực dịch vụ. LEAN nhấn mạnh văn hóa hướng khách hàng, tôn trọng con người và học hỏi liên tục.
1.2 TPM: Gia tăng độ tin cậy và hiệu suất thiết bị
Bảo trì Năng suất Toàn diện (Total Productive Maintenance – TPM) là phương pháp toàn diện trong bảo trì thiết bị. Mục tiêu của TPM là đạt sản xuất hoàn hảo với thời gian ngừng tối thiểu. Thành phần chính của TPM:
- Bảo trì Tự chủ (autonomous maintenance): Nhân viên vận hành chịu trách nhiệm bảo trì định kỳ. Thúc đẩy sự sở hữu và trách nhiệm.
- Bảo trì Kế hoạch (planned maintenance): Lên lịch bảo trì để ngăn ngừa sự cố và kéo dài tuổi thọ máy móc. Ngoài ra, còn có bảo trì phòng ngừa (Preventive Maintenance) và bảo trì tiên đoán (Predictive Maintenance). Những phương pháp này được hỗ trợ bởi IoT và AI.
- Cải tiến Tập trung: Xác định và loại bỏ các vấn đề cản trở hiệu suất thiết bị.
- Đào tạo và Phát triển: Nhân viên được đào tạo về bảo trì, nâng cao nhận thức về độ tin cậy của thiết bị.
TPM đặc biệt có lợi trong môi trường sản xuất có nhiều máy móc. Đây là nơi thời gian hoạt động của thiết bị là rất quan trọng đối với hiệu quả sản xuất.
Gần đây, có một số người vận động đổi khái niệm TPM từ “bảo trì năng suất toàn diện – productive maintenance” sang “quản lý năng suất toàn diện – productivity management”. Đây là một góc nhìn thú vị – theo IMT. Tuy nhiên, dù tên gọi thay đổi, bản chất TPM vẫn tập trung vào độ tin cậy của máy móc.
1.3 WCM: Tích hợp để làm Manufacturing Excellence
Sản xuất Đẳng cấp Thế giới (World Class Management) là một phương pháp tích hợp nhiều phương pháp khác nhau, bao gồm LEAN và TPM, nhằm đạt được sự xuất sắc trong quy trình sản xuất. Các đặc điểm chính của WCM bao gồm:
- Phương pháp Toàn diện: Tích hợp tất cả các khía cạnh của sản xuất, bao gồm chất lượng, chi phí, giao hàng và an toàn.
- Đo lường Hiệu suất: Sử dụng các chỉ số hiệu suất chính (KPI) để đánh giá và thúc đẩy cải tiến trên toàn tổ chức.
- Sự Tham gia của Nhân viên: Khuyến khích tất cả nhân viên tham gia vào quá trình cải tiến liên tục, thúc đẩy văn hóa làm việc nhóm và hợp tác.
- Bền vững: Kết hợp các thực hành thân thiện với môi trường. Bên cạnh đó, đưa trách nhiệm xã hội vào quy trình sản xuất.
WCM nhằm tạo ra lợi thế cạnh tranh bằng cách tối ưu hóa tất cả các khía cạnh của sản xuất. Từ đó, đảm bảo các tổ chức có thể phản ứng nhanh chóng với nhu cầu của thị trường. Với sự quan tâm gia tăng về ESG, WCM càng được nhắc tới nhiều hơn trong thời gian gần đây.
Hình 1. 8 bước để duy trì động lực thay đổi
2. So sánh các tiêu điểm chính
Bảng này cung cấp cái nhìn tổng quan về sự khác biệt và tương đồng giữa các phương pháp này.
| Tiêu điểm | LEAN | TPM | WCM |
| Tập trung vào | Giảm lãng phí | Hiệu quả thiết bị | Xuất sắc trong sản xuất |
| Đo lường kết quả | Leadtime, thông lượng, savings | OEE – hiệu quả thiết bị toàn phần (AxPxQ) | SQDPC (an toàn, chất lượng, thời gian giao hàng, năng suất, chi phí) |
| Mục tiêu | Tối đa hóa giá trị bằng cách giảm lãng phí | Tối đa hóa thời gian hoạt động của thiết bị | Đạt được hiệu suất đẳng cấp thế giới |
| Nguyên tắc chính | Lập bản đồ dòng giá trị, cải tiến liên tục | Bảo trì tự động, bảo trì có kế hoạch | Cải tiến liên tục, chất lượng và giảm chi phí |
| Công cụ/Kỹ thuật | 5S, Kaizen, VSM, IE | 5S, Phân tích nguyên nhân gốc, Bảo trì phòng ngừa | Six Sigma, Công cụ LEAN, SMED |
| Sự tham gia của nhân viên | Tương tác cao từ nhân viên | Trao quyền cho nhân viên trong công việc bảo trì | Làm việc nhóm liên chức năng |
| Phạm vi triển khai | Toàn bộ chuỗi giá trị | Tập trung vào bảo trì máy móc | Toàn bộ tổ chức |
| Chuyển đổi văn hóa | Thay đổi sang tư duy khách hàng | Nhấn mạnh teamwork và tôn trọng thiết bị | Nhấn mạnh văn hóa cải tiến liên tục |
3. Lựa chọn nào cho doanh nghiệp?
Tại IMT, chúng tôi khuyến khích các doanh nghiệp: 1) Xác định thật rõ mình muốn gì và cần gì và 2) Tìm ra đường đi riêng của mình. Các doanh chủ đừng để mình bị ám ảnh bởi tên phương pháp hay sự hấp dẫn của công cụ. Suy cho cùng, để bất kỳ chương trình nào vận hành tốt, cũng cần đặt trọng tâm vào chuyển biến con người.
Thay vì “phải” lựa chọn 1 trong 3 phương pháp, các doanh nghiệp hãy sử dụng phương pháp thứ tư: kết hợp các phương pháp để đạt được cái mình muốn.
Hình 2. Cách thức lựa chọn LEAN/TPM/WCM
Một số ví dụ:
- Khi công ty mình chưa khởi đầu chuyện gì tới nơi tới chốn, cứ quay về làm triệt để 5S để đạt được tính kỷ luật và tinh thần cải tiến tự thân. Lưu ý: không sử dụng 5S chỉ như công cụ sắp xếp lau dọn, mà là cách để tinh gọn từ việc xây dựng hành vi đúng đắn.
- Khi các công đoạn còn chưa có tiêu chuẩn, hãy mời gọi các nhân công của mình ngồi chung lại với nhau, nói thật về các vấn đề mình gặp và ước mơ làm tốt hơn cho nhau. Sau đó, tiêu chuẩn hóa lại những cách làm chung tốt nhất.
- Khi đã có 5S, công việc tiêu chuẩn, quy trình và báo cáo ổn định, hãy lập một danh sách rộng hơn các tiêu điểm về vận hành cần có để đáp ứng được nhu cầu của khách hàng và nhu cầu làm việc chung với nhau một cách tốt nhất (cũng không nhất thiết gọi là nhu cầu “quản lý” – mà trọng tâm là “làm việc với nhau tốt nhất”)
- Kế đến, lập các mục tiêu và xác định phương pháp/công cụ cùng lộ trình ưu tiên từng bước của nó như Lộ trình LEAN tham khảo ở đây.
Khi cần được giúp đỡ về Tư duy LEAN, đánh giá khách quan về độ trưởng thành trong quản lý, xây dựng phương pháp và lộ trình triển khai, hãy gọi đến IMT. Chúng tôi mong đợi được làm người bạn đồng hành trên hành trình gian khó nhưng hấp dẫn của Cải tiến liên tục.